Vandaag wordt in de 28 lidstaten van de Europese Unie feest gevierd want 9 mei is Europadag. Deze dag wordt ook soms Schumandag genoemd, naar de Franse Minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schuman. 9 mei is de herinnering aan die historische verklaring van Schuman op 9 mei 1950, en dit was zowat het begin van de Europese Unie zoals we die nu kennen. Sinds 1950 is er natuurlijk al van alles gebeurd in de Europese Unie, maar 9 mei is en blijft één van de symbolen die voor eenheid en integratie van alle Europeanen moeten zorgen. Ook Nullam doet hier aan mee, en zoals elk jaar stellen we een lidstaat in de kijker.

Litouwen in een notendop

Dit jaar kozen we voor Litouwen, en we gingen zelfs onmiddellijk ter plaatse. Een leuk detail is dat Litouwen het geografische middelpunt van Europa is. De republiek Litouwen is de zuidelijkste van de drie Baltische staten en het enige land dat overwegend rooms-katholiek is, en dat merk je overal. Je valt er bij wijze van spreken over de kerken. De bijna volledige twintigste eeuw verliep onder Russisch bewind, tot 11 maart 1990, de dag van de afscheiding. Veertien jaar later, op 1 mei 2014, trad Litouwen toe tot de Europese Unie. Vorig jaar hadden ze voor de eerste keer het Voorzitterschap van die Europese Unie, een grote eer voor een nog jonge republiek. Qua oppervlakte is Litouwen twee keer zo groot als België (65.000 km2) maar heeft slechts 3.5 miljoen inwoners.

We hebben al een paar keer een artikel gepubliceerd over onze avonturen in Litouwen, namelijk een verhaal over Trakai, het mooie rode kasteel, de vele meren en de typische gerechten van de Karaïm: kybyn of kibin, een in de oven gebakken deeggerecht in de vorm van een halve maan dat gevuld wordt met vlees (zie Nullam goes Trakai: een wonderbaarlijke mix van invloeden). Een ander artikel ging over de revival van mede of honingwijn (zie In the Mix: Mede).

En je kan meer foto’s vinden op mijn Pinterest pagina

We hebben onze reportage over Litouwen in drie episodes gesplitst, en de eerste gaat over de hoofdstad Vilnius.

Deel 1: Vilnius, de hoofdstad.

Vilnius, de hoofdstad, is eigenlijk een relatief kleine stad maar met een grote architecturale geschiedenis en die kan je best bewonderen in de oude stad, want gotiek, barok en renaissance stijl zijn er prominent aanwezig. De barokke stijl kwam er na de grote branden in de 18^de eeuw, die vele historische gebouwen en kerken verwoestten en die door de Oostenrijkse architect Johann Glaubitz in barokke stijl werden heropgebouwd.

Het is er leuk kuieren door de kronkelende smalle straatjes, maar hou je niet van wandelen, dan kan je goedkoop een fiets huren of een segway. Hou er in elk geval rekening mee dat het af en toe goed bergop gaat. Een verkenning te voet is eigenlijk de beste manier, want het is vooral in de kleine zijstraatjes dat je soms de grootste ontdekkingen doet.

Vilnius: kerken en kloosters

De rode draad in deze stadsrondleiding zijn de kerken en kloosters. Litouwen is een zeer rooms-katholiek land en in Vilnius alleen al zijn er ongeveer 21 kloosters en 20 katholieke kerken naast orthodoxe, lutheraans en evangelische kerken en een aantal synagogen. Maar zoals je kan zien op de foto’s zijn ook hier al de eerste barsten in het geloof merkbaar. Het pronkstuk is de majestueuze kathedraal en de bijhorende klokkentoren. Het plein errond is een populaire ontmoetingsplaats voor jongeren en skaters. De kathedraal is in perfecte staat en ook de oorspronkelijke beelden zijn vervangen want ze werden vernietigd door de Russische bezetter. Om de hoek van de kathedraal staat het standbeeld van Groothertog Gediminas (1275–1341), de man die voor politieke eenheid zorgde en Litouwen tot een grootmacht opbouwde. Daar is ook het begin van de grote winkelstraat die naar hem werd genoemd. In één van de zijstraten van Gediminas, vind je trouwens een hele lekkere koffieshop – Chaika – die volledig ingericht is met meubilair en apparaten uit de tijd van de Russische bezetting. Vilnius heeft trouwens een hele grote koffiecultuur en werkelijk overal vind je koffiebars met hele goede barista’s en alle mogelijke soorten koffies. Naast winkels kan je er ook een aantal mooie gebouwen met prachtige glasramen vinden en het mooie nationaal theater (Lietuvos nacionalinis dramos teatras).

Vilnius: de oude stad

Van de kathedraal gaan we richting de smalle straatjes van de oude stad, waar je naast de vele koffiehuizen, ook de nationale producten zoals linnen en amber kan kopen. Er zijn ook vele kunstgalerijen en openluchttentoonstellingen. Een zeer leuke en gezellige buurt, waar je gemakkelijk van de ene in de andere verrassing kan vallen, zoals een gigantisch ei op een hoge pilaar (Pylimo of ook het Eiplein genoemd) of het voormalige hoofdkwartier van de KGB. De prachtige fresco’s in de Bernadine kerk werden door de Russen vernietigd en de kerk werd door hen als opslagplaats gebruikt. De Saint Catherine kerk is nu omgebouwd tot Concertgebouw. Als je het oude stadsgedeelte verlaat door de Gate of Dawn kom je aan een overdekte markt – Halės – die de moeite waard is voor een kort bezoekje en waar je heel wat lokale producten kan kopen.

Er zijn heel wat heuvels in en rond Vilnius vanwaar je fraaie panorama gezichten ziet: vanop de Heuvel met de 3 Kruisen of vanop het kasteel van Gediminas.

De prachtige gotische kerk van Sint Anna, gebouwd in rode steen, is een ander ijkpunt van de rondleiding, niet alleen omdat Napoleon er helemaal wild van was en wou meenemen naar Parijs, maar omdat we aan Užupis gekomen zijn, mijn favoriete plek.

Užupis

“Everyone has the right to die, but this is not an obligation.”

Net buiten de oude stad en net voorbij de kerk van Sint-Anna kom je aan de rivier Vilnelė en via twee brugjes loop je de Republiek Užupis binnen, het Montmartre van Vilnius en één van de oudste wijken. Užupis betekent trouwens ‘de andere kant van de rivier’. De wijk Užupis omschrijven kan je best met de volgende woorden: kunst en kunstenaars, pittoresk, excentriek, bohemien en historisch.

Excentriek en onconventioneel, omdat de wijk zich – als grap – in 1997 eenzijdig onafhankelijk verklaarde van de rest van Vilnius. Bij het begin van de brug kan je trouwens niet naast het bord van de republiek Užupis kijken en toeval of niet maar de brug hangt vol met liefdeshangsloten, net zoals de Pont des Arts in Parijs. Het enorme 300 kilo wegende ei is trouwens een geschenk van de wijk Užupis aan de stad Vilnius. De Republiek Užupis heeft zijn eigen president, vlag, geld en grondwet. Eén van de artikelen uit de grondwet stelt het volgende: “A dog has the right to be a dog.”

Užupis is vooral een kleurrijke wijk met heel veel karakter en vele pittoreske plekjes en kodakmomenten. Ook hier geldt de boodschap dat je ook in de kleinste uithoeken iets wonderbaarlijk kan ontdekken, zoals kleine parkjes of een standbeeld van John Lennon. Er zijn vele kunstgalerijen, ateliers van kunstenaars en vrijdenkers, boetiekjes en unieke en vooral sfeervolle cafeetjes. Je voelt zo, de wijk leeft en creativiteit viert er hoogtij. Het heeft ook iets romantisch en bohemien, in de zin van niet-traditioneel, een beetje anyway the wind blows...

Meer foto’s op mijn Pinterest pagina.

Historisch Užupis

Eén van de charmes van Užupis zijn de vele mysterieuze gebouwen, veelal met gewelfde poorten en binnenkoertjes. In de Middeleeuwen was dit de plaats waar de ambachtslieden hun atelier hadden. Later was het een Joodse wijk, en toen de joden tijdens de Holocaust de wijk verlaten hadden, werd het een hoerenbuurt.

Natuurlijk staat er ook een kerk, namelijk die van de Heilige Bartholomeus. Puur toevallig, bij het naar binnenkijken door één van die poorten, zag ik een prachtig ijzersmeden hekken, dat uiteindelijk de toegang bleek te zijn tot een kerkhof (Bernardinų kapinės Žvirgždyno g. 3 Vilnius). Het bleek één heel oud kerkhof te zijn, gebouwd op een bergwand en gesticht door de cisterciënzer monniken in 1810. De Tsaren hadden blijkbaar één of andere wet afgekondigd die verbood dat de doden in nabijheid van kerken mochten begraven worden. Deze plek was toen een buitenwijk van Vilnius, en daar mocht het dan weer wel. Het kerkhof is al sedert 1970 niet meer in gebruik en de graven worden ook bijna niet meer onderhouden. Het is gebouwd tegen de oever van de 30 meter lager gelegen rivier Vilnelė, en vele graven zijn dus al in de rivier beland. Andere zijn gewoon in de grond gezakt of met mos overgroeid. Het die dag overvloedige zonlicht dat zijn weg zocht door de hoge bomen creëerde een hele mystieke atmosfeer op deze ooit sacrale plek. Gelovig of niet, een aanrader voor een bezoekje.

Eén van de andere bezienswaardigheden is het standbeeld van een trompet blazende engel, symbool van de artistieke vrijheid die geldt in Užupis, soms ook de Republiek van de Engelen genoemd. Daarmee zijn we terug aangekomen bij de start van onze verkenning van deze bruisende wijk Užupis, en ook aan restaurant Prie Angelo (Užupio gatvė 9/2 Vilnius), gelegen aan het standbeeld van de Engel. Dit schitterend ingericht restaurant heeft een heel lekkere kaart met onder andere de beste aardappelpannenkoeken van Vilnius. Zonder enige twijfel een aanrader, maar het interieur komt ’s avonds best tot uiting.

Vilnius culinair

De Litouwse keuken is niet de meest moderne keuken. Je ziet duidelijk de Russische en Duitse invloeden en bestaat vooral uit gerechten met de heel populaire dumplings en pannenkoeken. Het is een land met hele strenge winters dus wordt er nogal wat in zuur opgelegd, zoals augurken en rode biet. Ik vermeld één van de lokale klassieke gerechten, namelijk Šaltiena met mierikswortelsaus en augurken, omdat het er uitzag als Gentse Hoofdvlakke of Antwerpse frut. En mierikswortel krijg je zowat bij alles geserveerd.

Mijn aanraders zijn

Koffiebar Chaika : Totorių g. 7 Vilnius  Probeer zeker de tinginys of luie man cake.

Restaurant Soul & Pepper : Gedimino ave 9, Vilnius (te vinden of facebook) – modern en trendy versies van Litouwse gerechten en westerse klassiekers

Holy Miko’s restoranas, Šv. Mykolo gatvė 4, Vilnius http://www.en.holymikos.lt/ – Holy Miko’s is gelegen in de oude stad, heeft een hele lekkere kaart en een super aanbod van hele lekkere wijnen aan heel redelijke prijzen. Dit is mijn supertip!

Als je in de oude stad in de buurt van de overdekte markt bent, moet je zeker eens binnengaan in Gruziniška duona. Het betekent letterlijk Georgisch brood en is een klein eethuisje waar je alle soorten vers gebakken Georgisch brood en gebak kan meenemen of ter plaatse opeten. Mijn voorkeur ging naar het lekkere Khachapuri, een met kaas gevuld licht en luchtig broodje, dat ter plaatse voor mij werd gebakken. Ik kreeg er een typische Georgische maar neongroene limonade bij geserveerd, genaamd Tarkhun of Tarhun, gemaakt op basis van estragon.

NM.