Trapgrap

We hebben dit allemaal wel eens meegemaakt: iemand zegt iets tegen je en je bent zo overweldigd door de opmerking, dat je er sprakeloos van wordt en je niet ter plekke een pittige comeback kunt bedenken. Dit kan bijvoorbeeld bij een sollicitatiegesprek zijn of een flirt enzovoort. Maar als je eenmaal weggelopen bent van de situatie, komt die perfecte reactie plotseling wel in je op. Dát had ik moeten zeggen! Te laat dus.

Dit fenomeen wordt in het Duits Treppenwitz genoemd, wat letterlijk trapgrap of telaatgrap betekent, omdat die briljante opmerking je meestal te binnen schiet in de trappenhal op weg naar buiten of op het moment dat je de trap afloopt. Tegen die tijd is het natuurlijk al te laat om deze te gebruiken.

L’esprit de l’escalier

De term is afgeleid van de Franse uitdrukking “L’esprit de l’escalier“, wat zich ook vertaalt naar trapgrap. De Franse schrijver en filosoof Denis Diderot – een belangrijke figuur van de Franse verlichting – beschreef het als eerste: tijdens een diner werd een opmerking gemaakt tegen Diderot die hem destijds sprakeloos maakte, omdat, legt hij uit “l’homme sensible, comme moi, tout entier à ce qu’on lui objecte, perd la tête et ne se retrouve qu’au bas de l’escalier“.

In dit geval verwijst “onderaan de trap” naar de architectuur van het soort landhuizen in die tijd. In dergelijke huizen bevonden de ontvangstruimten – de receptie – zich op de étage noble, een soort tussenverdieping boven de begane grond. Dus in die tijd betekende onderaan de trap aankomen wel degelijk de bijeenkomst hebben verlaten.

NM.